Waarin verschilt Mediation van bemiddeling?
Zolang het conflict nog in volle hevigheid bestaat zal de bemiddelaar er vaak voor zorgen dat de strijdende partijen niet rechtstreeks met elkaar communiceren. Bij bemiddeling zal de bemiddelaar zich uiteraard ook verdiepen in de inhoud van het geschil.
Bij mediation echter, zorgt de mediator ervoor dat cliënten juist wél met elkaar in gesprek komen. Daarbij neemt de mediator een volstrekt onafhankelijke en neutrale positie in ten opzichte van de cliënten. Hij geeft geen oordeel over het conflict en zal niet aangeven welke oplossing cliënten daarvoor moeten kiezen. De mediator speelt, als manager van het communicatie- en onderhandelingsproces tussen de cliënten, dus slechts een faciliterende rol ten behoeve van de cliënten. De inhoud van het conflict blijft het domein van de cliënten.
Dat doet hij door:
- elk van de cliënten de gelegenheid te bieden om zijn verhaal te vertellen;
- de emotionele kanten die vrijwel elk conflict beheersen boven tafel te krijgen;
- elk van de cliënten zijn/haar belangen kenbaar te laten maken;
- cliënten te helpen om hun gemeenschappelijke belangen in beeld te brengen;
- cliënten te helpen bij het zoeken naar een oplossing die voor beiden aanvaardbaar is.
De rol van de mediator
Bij conflicten kunnen emoties hoog oplopen. Met als gevolg dat met elkaar praten en naar elkaar luisteren vaak niet meer mogelijk is; het conflict lijkt onoplosbaar. Toch kan de impasse worden doorbroken door het inschakelen van een neutrale derde, de mediator. Deze is opgeleid en daardoor in staat om effectief met conflicten en emoties om te gaan.
De mediator bemoeit zich niet met de inhoud van het conflict en geeft daarover ook geen oordeel. Hij "faciliteert" het gesprek tussen de partijen (hierna aan te duiden als: cliënten). Dat wil zeggen dat hij het communicatie- en onderhandelingsproces, waarin het conflict tussen cliënten wordt besproken, begeleidt en bewaakt. Hij fungeert daarbij als gespreksleider en doet dat door de regie in het gesprek te voeren, waardoor in de eerste plaats - voor elke cliënt in gelijke mate - ruimte bestaat om zijn standpunt naar voren kan brengen. Daarbij is het de taak van de mediator om er goed op te letten dat de ene cliënt daadwerkelijk hoort en begrijpt wat de andere zegt en bedoelt. Hij zorgt er ook voor dat de andere cliënt daadwerkelijk hoort wat de ander zegt en dat deze begrijpt wat wordt bedoeld.
Het verloop van het mediationproces
Het mediationgesprek verloopt via een structuur, een vast patroon dat de mediator goed bewaakt. In de 'mediationovereenkomst' is onder andere vastgelegd dat de cliënten "de strijdbijl" even begraven en dat zij zich zullen inspannen om het mediationproces goed te laten slagen. Voorts is daarin geregeld dat alles wat tijdens de mediation naar voren komt absoluut vertrouwelijk blijft. Ook de mediator is aan die vertrouwelijkheid gebonden.
De mediator begeleidt het gesprek en zorgt ervoor dat elke cliënt zijn standpunt naar voren kan brengen. Hij zorgt er ook voor dat de andere cliënt daadwerkelijk hoort wat de ander zegt en dat deze begrijpt wat wordt bedoeld. De mediator '"faciliteert" het gesprek (het communicatie- en onderhandelingsproces) tussen cliënten.
Dat doet hij door:
- cliënten - elk voor zich - inzicht in het eigen gedrag te laten krijgen en om inzicht in het gedrag van de andere cliënt te bevorderen. De mediator stimuleert dus zelfinzicht en inzicht in het proces;
- inzichtelijk te maken op welke wijze cliënten die in een conflict verwikkeld zijn met elkaar communiceren;
- cliënten helderheid te laten verschaffen waaruit het conflict écht bestaat en welke belangen er daadwerkelijk bij hen spelen.
Indien cliënten dit wensen of indien de mediator duidelijk maakt dat hij dit opportuun te acht, kan met elk van de cliënten een afzonderlijk gesprek plaats vinden. Als dergelijke gesprekken plaats vinden moet dat vooraf bekend zijn aan alle cliënten in de mediation. Als duidelijk is waar het conflict precies om draait en als helder is geworden welke belangen er bij elk van de cliënten spelen, begeleidt de mediator hen bij het zoeken naar een oplossing die voor beiden aanvaardbaar is. De mediator stimuleert cliënten daarbij in het bedenken van zo veel mogelijk alternatieven.